Cơ hội đan xen khó khăn và thách thức
Có thể nói, từ nhiều năm nay, 2 ngành xuất khẩu dệt may và da giày đã trở thành mũi nhọn hết sức quan trọng của nền kinh tế VN, khi hàng năm, dệt may và da giày không ngừng mang về cho đất nước hàng chục tỷ đô la Mỹ. Mặt khác, dệt may và da giày, dù còn rất non trẻ, song đã trở thành niềm tự hào, khi đưa VN trở thành một trong những quốc gia sản xuất - xuất khẩu lớn trên thế giới trong 2 lĩnh vực này. Chỉ tính năm 2015, kim ngạch xuất khẩu của dệt may là 27,5 tỷ USD và của da giày – túi xách là 15 tỷ USD. Song, bên cạnh những thành công nói trên, còn không ít khó khăn, thách thức đối với VN, một khi Hiệp định đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP) đang đến rất gần.
Ông Nguyễn Công Ái – Phó Tổng GĐ Cty KPMG Việt Nam – cho rằng: “TPP mở ra rất nhiều cơ hội vàng để các DN dệt may và da giày hưởng lợi nhiều nhất. Tuy nhiên, thực tế lâu nay, DN dệt may và da giày VN vẫn chỉ làm ở công đoạn có giá trị gia tăng quá thấp, nên lợi nhuận không đáng kể. Cụ thể, trong chuỗi giá trị của sản phẩm xuất khẩu toàn cầu, VN chỉ thực hiện ở công đoạn cắt, may, lắp ráp… theo đơn hàng từ nước ngoài, không chủ động khâu nguyên liệu, lợi nhuận thu về rất thấp. Vì vậy, khi gia nhập sân chơi TPP, nếu không tận dụng được cơ hội, thực hiện khép kín các công đoạn khác như: thiết kế, nguyên phụ liệu, dệt vải, nhuộm in vải sợi, thuộc da…, thì DN Việt Nam sẽ không hưởng hết các lợi lộc từ TPP mang lại”.
Theo ông Diệp Thành Kiệt – Phó Chủ tịch Hiệp hội da giày – túi xác VN (Lefaso): “ DN Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyện liệu đầu vào nhập khẩu, ước tính 60 – 70% nguồn nguyên liệu nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc và Đài Loan. Chưa nói, các DN Việt cũng yếu kém cả trong khâu thiết kế, chưa xây dựng được thương hiệu riêng, năng suất lao động thấp, yếu kém trong khâu marketing và phân phối sản phẩm. Do đó, TPP đến rất gần, mà VN chưa khắc phục được các hạn chế trên sẽ khó có cơ hội hưởng lợi từ TPP”.
Thật vậy, tỷ lệ nội địa hóa ngành dệt may VN còn rất thấp, mới đáp ứng được khoảng 2% nhu cầu bông, 12,5% nhu cầu vải, chất lượng lại chưa đảm bảo… Với ngành da giày, mới nội địa hóa sản phẩm khoảng 50 – 60%, số DN nội địa hóa khoảng 90% rất hiếm hoi. Đây là những thách thức cho các DN Việt Nam, một khi TPP yêu cầu phải giá tăng tỷ lệ nội địa hóa các sản phẩm xuất khẩu.
Làm gì để tận dụng cơ hội vàng ?
Cách đây không lâu, ông Nguyễn Đức Thuấn – Chủ tịch Lefaso – từng cảnh báo: “Một khi DN Việt Nam chậm chân chưa chuẩn bị cho mình những điều kiện cần và đủ để gia nhập “sân chơi” TPP, thì các DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sẽ nhanh chóng “hớt” tay trên các DN Việt những ưu đãi có được từ TPP, ngay chính trên sân chơi của DN Việt”. Thật vậy, trong khi các DN trong nước chưa có kế hoạch chuẩn bị cho TPP, thì các DN FDI đã có động thái đầu tư vào ngành dệt may và da giày VN, nhằm đón đầu các cơ hội mà TPP mang lại.
Thí dụ: Tập đoàn Far Eastern (Đài Loan) đầu tư 274 triệu USD cho dự án công nghiệp phụ trợ dệt may ở Bình Dương; Cty TNHH Hyosung (Thổ Nhĩ Kỳ) với dự án sản xuất và gia công các loại sợi trị giá 660 triệu USD, tại Đồng Nai; dự án nhà máy sợi, vải màu Lu Thai (160,8 triệu USD, Hong Kong), dự án Cty Wordon sản xuất sản phẩm may mặc cao cấp (300 triệu USD, Anh quốc).v.v… Ông Nguyễn Công Ái nói: “Có DN Ấn Độ nói với tôi rằng, họ nhập khẩu cao su VN về sản xuất ra nguyên – phụ liệu, sau đó xuất khẩu trở ngược lại cho các DN da giày VN. Thật oái oăm !”. Vậy, làm gì để tận dụng cơ hội vàng từ TPP ?
Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Đặng Huy Đông – phát biểu: “Các nước TPP chiếm 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu, bao gồm các thị trường lớn như Mỹ, Nhật, Canada… Do đó, TPP sẽ mở ra nhiều cơ hội cho DN Việt. Nó sẽ tạo ra “cú hích” lớn đối với hoạt động xuất khẩu của VN. Song, cơ hội này chỉ trở thành hiện thực nếu DN chúng ta đáp ứng được tiêu chuẩn cao của TPP”.
Theo ông Vũ Đức Giang – Chủ tịch Hiệp hội dệt may VN: “Phải thúc đẩy mối liên kết giữa các DN trong chuỗi giá trị thông qua phát triển – quy hoạch các cụm công nghiệp dệt may, da giày. Khi TPP có hiệu lực, các DN phải khai thác tối đa lợi thế từ TPP và quy tắc xuất xứ. Lấy giá trị gia tăng làm mục tiêu chính. Chọn thị trường phù hợp và tăng cường phát triển công nghiệp phụ trợ, đáp ứng cho sản xuất hàng xuất khẩu”.
Luật sư Nguyễn Văn Lộc – Chủ tịch LP Group – cho rằng: “Với các DN dệt may và da giày, TPP là cơ hội vàng, khi hầu hết các mặt hàng trong 2 lĩnh vực này xuất khẩu được hưởng thuế suất bằng 0%. Tuy nhiên, ngược lại, những quy định ngặt nghèo về “quy tắc xuất xứ” của nguyên phụ liệu cũng là một thách thức thật sự; bởi lâu nay, DN Việt phụ thuộc quá nhiều vào nhập khẩu mà không có được từ trong nước. TPP đòi hỏi DN trong nước phải tự chủ về nguyên phụ liệu… Giải quyết được điểm yếu này cũng như một số hạn chế nội tại khác về thủ tục hành chính – hải quan, bảo vệ môi trường, chính sách cạnh tranh và lao động; đồng nghĩa tạo cho mình những cơ hội hưởng lợi từ TPP”.
Báo lao động